Sharon – Op een gegeven moment hadden we geen gas en licht meer, toen heb ik besloten uit huis te gaan

Sharon is 18 jaar oud en heeft deelgenomen aan het project Speaking Minds voor de gemeente Oldambt, waar ze ook woont. Sharon heeft samen met een groep jongeren advies gegeven over de vraag: Hoe kunnen we jongeren die zelf of in hun omgeving financiële zorgen ervaren ondersteunen? Sharon volgt de opleiding ‘Dienstverlening Breed’ in Winschoten, niveau 2. Maandag 19 november heeft de groep een slotpresentatie gegeven, waarin zij hun adviezen presenteerden aan de gemeente en wethouder. 

Sharon had voordat zij aan Speaking Minds begon al heel wat meegemaakt. Haar ouders zijn op jonge leeftijd gescheiden en haar moeder heeft lange tijd te kampen gehad met schulden. Sharon woont inmiddels op zichzelf en heeft nu een stabiele financiële situatie.

Terug naar het begin – Waarom heb je meegedaan aan Speaking Minds? 

“Op school konden we kiezen voor dit project of een ander project. Ik heb hiervoor gekozen, omdat ik zelf net achttien jaar ben geworden en dan leer je al snel wat je allemaal moet betalen, zoals je zorgverzekering. Ik heb ook moeten leren om te sparen en hoe je niet in de schulden komt. Ik vond het een belangrijk en interessant onderwerp om meer over te leren, daarom heb ik meegedaan.”

Wat waren jouw verwachtingen van het project?

“Het was best een uitdaging om goed in het project te komen en om ervoor te zorgen dat het advies echt door de gemeente werd opgepakt. Het was ook mijn hoop en verwachting dat de gemeente onze groep serieus nam en dat zij onze adviezen zouden oppakken en uitvoeren.”

“Tijdens de derde bijeenkomst** gingen we in gesprek met beleidsmedewerkers van de gemeente. Dit heet bij Speaking Minds ‘de gesprekstafels.’ Je krijgt dan een aantal vragen die te maken hebben met de vraag van de gemeente. Je praat dan ook met elkaar over armoede, schulden en persoonlijke situaties. Deze gesprekstafels waren heel waardevol, ook doordat je van andere klasgenoten leert hoe hun leven eruit ziet en waar zij tegenaan lopen. Mijn klasgenoten waren heel open tijdens deze gesprekken, je leert elkaar echt op een andere manier kennen.”

Wat vind jij een definitie van armoede? Wanneer is iemand arm?

“Ik vind dat je al onder ‘arm zijn’ valt als je bijvoorbeeld van een uitkering moet leven. Helaas kunnen jongeren hier vaak zelf niets aan doen en komt het bij de ouders vandaan.”

“Ik heb het zelf ook meegemaakt met mijn moeder. Zij had heel veel schulden, dat was wel heel heftig. Ik heb nu geen contact meer met haar, zij woont in Duitsland en mijn vader woont in Nederland. Ik woon nu op mijzelf in Oldambt.”

Kun je daar meer over vertellen? 

“Van mijn 10^de tot mijn 14^de speelde dit. Mijn moeder had door omstandigheden veel schulden, wat ik uiteindelijk ook bewust mee kreeg. We kregen veel post, waarvan ik op een gegeven moment dacht: dit klopt niet helemaal. Uiteindelijk kwam de huurbaas bij ons thuis en die vertelde dat we een flinke huurachterstand hadden. Ik ben de oudste thuis en heb twee jongere zusjes en één broertje, hierdoor kreeg ik als kind het meeste mee. Mijn vader woonde toen al in Nederland met zijn andere gezin. Mijn ouders zijn namelijk gescheiden toen ik vier jaar oud was en wij woonden bij mijn moeder in Duitsland.”

“Ik vroeg weleens aan mijn moeder, mag ik dit of dat, maar financieel was er niets mogelijk.”

Wat heb je als kind het meeste gemist?

“Uitjes doen met het gezin, schoolreisjes waar ik niet bij kon zijn of gewoon met vriendinnen op pad gaan. Dat kon allemaal niet, omdat het geld er thuis niet was. Ik kreeg snel het besef: ik moet zelf aan het werk. Vanaf mijn 15^de ging ik aan het werk en had ik mijn eerste bijbaantje. Toen ik destijds nog in Duitsland woonde, wisten mijn vriendinnen ook niet van deze situatie af.”

Nu woon je in Nederland, hoe is dit gegaan? 

“Op een gegeven moment kon mijn moeder het gas en licht niet meer betalen en toen hebben mijn zusje en ik besloten om zelfstandig terug te gaan naar Nederland. Mijn zusje was toen 12 jaar en ik 13 jaar oud. Mijn jongste broertje en zusje bleven toen bij mijn moeder, inmiddels wonen ze ook bij mijn vader. Zij waren destijds te jong om met ons mee te gaan, we konden helaas ook geen afscheid nemen van elkaar. Daarnaast had ik de verantwoordelijkheid om mijn zusje van 12 jaar oud veilig naar Nederland te brengen.”

Kreeg je in Duitsland geen hulp van buitenaf? 

“In Duitsland heb je wel kinderbescherming, maar wij wisten destijds niet dat dit bestond. De kinderbescherming was ook niet op de hoogte van onze situatie. In Nederland gingen we bij mijn oma wonen en zij kreeg toen de voogdij over ons. Mijn vader heeft ook nog een ander gezin en het huis was te klein, dus daar konden we niet wonen. In Nederland was het verder goed geregeld. Mijn oma had toen voor contact met Jeugdzorg gezorgd en geregeld dat zij ons konden helpen met de situatie. Vanaf dat moment ging het beter.”

“Ik heb ook trauma therapie gekregen. Toen het beter met mij ging ben ik gaan werken, toen was ik 15 jaar oud. Ik moest alles opnieuw opbouwen en de Nederlandse taal leren, nieuwe vrienden maken en verwerken wat ik had meegemaakt.”

Moest je in Nederland al het één en ander zelf betalen? 

“Nee, ik hoefde toen niets te betalen gelukkig, ik kreeg zelfs geld! Mijn zusje en ik kregen €50 aan kleedgeld en €20 aan zakgeld per week van mijn oma. Zij werd onze pleegmoeder en hierdoor had ze de financiële ruimte om ons dit geld te geven. Bij mijn moeder kreeg ik nooit iets, dus dit was opeens heel veel geld voor mij, waardoor ik in het eerste jaar alles uitgaf. Ik ging elke dag winkelen of lunchen met vriendinnen, maar na een jaartje besefte ik dat dat ook niet helemaal goed was. Ik wilde graag sparen voor mijn rijbewijs en andere dingen. Uiteindelijk heb ik kunnen sparen en pas ik nu goed op mijn geld.”

Je bent 18 jaar oud, hoe gaat het nu met financiën? 

“Klopt, ik ben 18 jaar en woon op mijzelf via Stichting RIJK in Oldambt. Dit is een instantie voor jongeren die door omstandigheden niet thuis kunnen wonen. Ik betaal ook geen huur, wat erg fijn is. Ik betaal wel mijn zorgverzekering en telefoonrekening zelf. Daarnaast krijg ik begeleiding bij dingen voor school, financiën en hoe ik hiermee om moet gaan. Ik word ook geholpen bij bijvoorbeeld moeilijke brieven van de gemeente of DUO. Mijn vader helpt mij gelukkig ook als ik ergens niet uit kom.”

Heb je vanuit je eigen ervaring de gemeente Oldambt kunnen adviseren?

“Ja, ik heb sowieso geleerd dat er echt wel hulp is als je in de problemen zit, dat wist ik eerder niet. De gemeente heeft heel veel regelingen en subsidies en kan jou helpen als je er zelf niet uitkomt. Ik wist zelf totaal niet dat de gemeente hiermee kon helpen. Daarnaast wist ik ook niet hoe je bijvoorbeeld studiefinanciering aan kon vragen en hoe dit werkte. Mijn vader heeft mij met DUO geholpen en bij Speaking Minds heb ik geleerd waar de gemeente mij én anderen mee kan helpen. Jongeren moeten dit wel zelf aangeven vind ik, je moet niet thuis zitten en denken: dit komt wel. Jongeren moeten wel zelf de eerste stap zetten.”

Wat was jouw advies aan de gemeente?

“Het advies vanuit mij en mijn groepje was: bereik jongeren via sociale media door middel van foto’s. Bereik hen via Facebook met bijvoorbeeld een livestream, zodat jongeren vragen kunnen stellen. Bereik hen ook via andere kanalen, zoals Instagram en Snapchat. We hebben posters gemaakt om het advies te ondersteunen, waarop staat via welke kanalen en met welk beeld je de jongeren het beste kunt bereiken. De gemeente was erg enthousiast over dit advies en gaat dit oppakken.”

Bij wie ligt volgens jou de verantwoordelijkheid om jongeren financieel te onderwijzen? 

“Ik vind dat de eerste verantwoordelijkheid bij de ouders ligt en als dat niet lukt bij de school. Ik vind dat scholen hier meer uitleg over mogen geven. Ik heb het op school nog nooit over geld of financiën gehad. School kan bijvoorbeeld via de gemeente ook een les regelen over wat je moet betalen als je 18 jaar oud wordt. Dit is namelijk de eerste keer dat ik op school met het onderwerp geld bezig ben (via Speaking Minds).”

“Ik vind wel dat jongeren bereid moeten zijn om zelf dingen te ondernemen, maar ik vind ook dat zij geholpen moeten worden. Als je 15 jaar oud bent, weet je nog niet alles over geld. Ouders, school en social media kunnen daarbij helpen.”

Heb je nog op andere vlakken iets geleerd van Speaking Minds?

“Ik heb mijn advies aan de gemeente gepresenteerd, waardoor ik heb leren presenteren voor een grote groep. Ik vond het wel heel erg spannend, maar het is gelukt! Ik heb hierdoor ook meer zelfvertrouwen gekregen.”

“Ik ben na het project ook ambassadeur geworden van Speaking Minds, omdat ik graag door heel Nederland mijn mening wil geven en mijn verhaal wil delen om zo andere jongeren te helpen. Ook leer ik nog steeds heel veel van Speaking Minds. Je kunt armoede in Nederland niet helemaal weghalen, maar alle kleine beetjes helpen en daar wil ik graag mijn steentje aan bijdragen.”

“Ik vind het niet erg om mijn verhaal te delen. Hierdoor waren klasgenoten ook op de hoogte van mijn situatie. Uiteindelijk kwam ik erachter dat er best wel veel klasgenoten te maken hebben of hadden met armoede en/of schulden. We waren met ongeveer 20 leerlingen en de helft daarvan heeft hiermee te maken. Dat wist ik niet en bij Speaking Minds hebben de meeste hier openlijk over durven praten.”

**Speaking Minds bestaat uit 10 bijeenkomsten, verdeeld in vier fasen: Fase A = Voorbereiding, Fase B = Kennismaking en onderzoek, Fase C = Schrijven en presenteren van advies, Fase D = Evaluatie, terugkoppeling en verduurzaming.