Zo heeft de gemeente Heerlen Speaking Minds lokaal tot een succes gemaakt

In onze vierdelige serie over een Speaking Minds traject met een lokale trainer praten we met de gemeente Heerlen, Kerkrade, het Vista College en twee lokale trainers. Zij hebben met elkaar een Speaking Minds traject lokaal opgezet om het project op een duurzame manier voort te zetten. Wat zijn de succesfactoren, knelpunten en uitkomsten? Met dit keer aan het het woord: Joyce Bertrand, beleidsmedewerker Maatschappij bij de gemeente Heerlen. 

Wat was drie jaar geleden de behoefte om vanuit de gemeente Heerlen mee te doen met Speaking Minds?

Mijn collega had destijds gehoord over Speaking Minds en als gemeente Heerlen dachten wij: we hebben ondersteuning voor kinderen, zoals een Kindpakket en ondersteuning voor volwassenen zoals de bijstand en Schuldhulpmaatje, maar daar tussenin gebeurt er nog vrij weinig. Jongeren waren in het hele beleidsplan minder goed vertegenwoordigd. De behoefte was er al, maar die werd aangewakkerd door een concrete vraag vanuit Speaking Minds. De wethouders waren ook direct enthousiast, want als je niet alleen bij kinderen, maar juist ook bij jongeren aandacht hebt voor armoede en schulden, dan kun je later een hoop voorkomen. De bewustwording onder jongeren is enorm belangrijk en een bijkomend voordeel met Speaking Minds is dat jongeren bewuster bezig zijn met hun lokale omgeving.

Waarom hebben jullie de keuze gemaakt om Speaking Minds lokaal uit te voeren?

We hadden een evaluatie na het eerste traject. Dat was een evaluatie onder de beleidsmakers van Kerkrade, Heerlen, het Vista College en medewerkers van Speaking Minds. Iedereen was enthousiast, de energie was er en op dat moment dachten we: hier moeten we mee verder. Dit is iets waard voor ons allemaal. Daarnaast waren ook de jongeren die het project uitvoerden erg enthousiast. Dat enthousiasme hebben we naar elkaar uitgesproken en als vervolg hierop hebben we met de gemeente Kerkrade en het onderwijs gekeken hoe we iets structureels en duurzaams konden bouwen. We wilden het samen met Kerkrade doorzetten, omdat we nuttige informatie konden uitwisselen. We hebben verschillende lokale partners en je kunt veel van elkaar leren. Daarnaast is het ook goed voor jongeren om te laten zien dat sommige dingen per gemeente veschillend zijn.

Joyce Bertrand

Kun je een tijdlijn beschrijven van de overgang ‘trainer extern’ naar ‘trainer lokaal’? 

Ank Palant, onderwijsmanager is vanuit het Vista College heel erg betrokken geweest. Dat hielp enorm. Zij heeft heel erg naar de structuur gekeken. Op een gegeven moment kreeg zij een andere functie en toen heeft zij het overgedragen aan docenten Ruud Peters en Tim Penders die nu lokale trainers zijn. Zij hebben op hun beurt weer meegelopen met Ank Palant wat heel waardevol was. Je moet weten wat het project is en hoe je het moet uitvoeren voordat je het zelf gaat doen. We hebben natuurlijk twee gemeenten, dus dan moet je ook twee lokale trainers hebben.

Welke stappen hebben jullie concreet genomen om het project binnen de gemeente weg te zetten?

Het scheelt dat we een traject vooraf hebben gehad, dus je hebt al rekening gehouden met de financiering van het traject. We hebben na het eerste Speaking Minds traject onze wens om door te gaan gedeeld met de wethouder. Doordat we het samen met Kerkrade deden konden we de kosten voor het project ook delen. Daarnaast heeft het Vista College ook bijgedragen aan de financiering van de methode van Speaking Minds om het lokaal uit te voeren. We hebben de kosten geknipt in drieën. De onderzekerheid was bij ons: is het project niet afhankelijk van een externe trainer? Dat risico hebben we genomen, we hadden geen garantie of het zou werken.

“Je moet met je doelgroep in gesprek gaan. Dat zijn de investeringen die je nodig hebt om goed beleid te kunnen maken.”

Wat zijn de vervolgstappen geweest?

We zijn met alle partijen om tafel gaan zitten en iedereen heeft zijn of haar wensen uitgesproken. Wat wil het onderwijs en wat willen de gemeenten Heerlen en Kerkrade? Het belang van de gemeente Heerlen zat echt in de beleidsdoelen: we willen jongeren meer betrekken bij wat we in de gemeente doen en we willen jongeren geïnteresseerd houden. Daar valt ook armoede onder. Het belang vanuit het Vista College zat hem heel erg in: we willen jongeren klaarstomen voor het maatschappelijke werkveld en met Speaking Minds draag je als onderwijsinstelling bij aan de ontwikkeling van de studenten.

Vervolgens hebben we een convenant opgesteld, waarin we onze wensen en het uiteindelijke plan hebben beschreven. Daar is een handtekening van de wethouders van beide gemeenten ondergekomen. Het was geen juridisch bindend convenant, maar wel een soort intentieverklaring. Je maakt op papier afspraken met elkaar en dat heeft effect. We hebben de keuze voor het kiezen van de opleiding en jongeren die meedoen volledig bij het Vista College gelaten. Zij hebben daar meer kennis over.

Hoe zijn jouw uren voor Speaking Minds nu verdeeld binnen de gemeente Heerlen?

We hebben de uren van het eerste project aangehouden. Daar staat duidelijk in beschreven wat er van een beleidsmaker verwacht wordt en bij welke bijeenkomsten hij of zij aanwezig moet zijn. Daar hebben we op voortgeborduurd. Ik regel dit verder binnen mijn eigen taken. Ik heb daar geen harde uren in, maar ik vind dat je als beleidsmedewerker dit soort dingen gewoon moet doen. Je moet met je doelgroep in gesprek gaan. Dat zijn de investeringen die je nodig hebt om goed beleid te kunnen maken. Ik ben als beleidsmedewerker betrokken gedurende een Speaking Minds traject en bij de eindpresentatie van de jongeren sluit altijd de wethouder aan. Dat vind ik een vereiste. Ik zie nog wel een verbeterpunt hoe we het binnen de gemeente Heerlen breder kunnen dragen, het gaat namelijk niet alleen over armoede en schulden, maar ook over: hoe betrek je jongeren bij het beleid dat je maakt?

Wat zijn minimale vereisten om Speaking Minds lokaal te laten slagen?

De structuur van een Speaking Minds traject aanhouden en duidelijke kaders stellen is belangrijk, veel beleidsmakers hebben dat nodig. Je moet aan de voorkant weten waar je aan toe bent. Bij ons werkt het goed dat we een lokale trainer hebben vanuit school hebben en niet vanuit de gemeente. De lokale trainer (docent) bij het Vista College kan toch op een didactische manier met jongeren omgaan. Dat zou ik als beleidsmedewerker niet kunnen. Ruud en Tim (lokale trainers) doen het heel goed en hebben enorm veel feeling met de jongeren. De rol van de trainer is zo ontzettend belangrijk, dat is toch een succesfactor van Speaking Minds.

Volgend jaar wil het Vista College graag iets doen met vitaliteit, dan is het wel een voorwaarde om een beleidsmedewerker van dat terrein erbij te betrekken. Een nieuw thema is een nieuwe prikkel, ook omdat je jongeren van een andere opleiding binnen het Vista College aantrekt. Sommige lokale partners kunnen dan natuurlijk betrokken blijven, maar je krijgt ook nieuwe partners erbij, waardoor je je netwerk weer verbreedt.

Speaking Minds is nu drie keer uitgevoerd bij jullie, waarvan twee door een trainer lokaal. Wat zijn concrete adviezen die jullie uitgevoerd hebben?

In het eerste traject kwam bijvoorbeeld een advies uit over huiswerkbegeleiding dóór jongeren aan jongeren. Naar aanleiding daarvan hebben we gesprekken gehad op jongerencentra’s om te kijken hoe en wat we hierin kunnen verbeteren. Dat advies hebben we meegenomen. Ook naar aanleiding van het advies over een budgetcoach hebben we daar nu iemand voor op het Vista Collega die elke woensdag beschikbaar is voor alle jongeren. In het eerste traject hebben we ook een advies gekregen om een kinderraad op te zetten, die bestond al, maar dan is het wel goed om te weten dat die behoefte er is.

Vorig jaar hebben jongeren uit de gemeente Heerlen een barbecue georganiseerd om met andere jongeren over geld te praten. Het was een initiatief van henzelf, zij hebben het georganiseerd voor de gemeente en wij hebben de hapjes en drankjes gesponsord. Lokale partners waren ook aanwezig. Het was ook een succes doordat jongeren het zelf georganiseerd hadden. Op een leuke en laagdrempelige manier hebben zij bedacht hoe je met jongeren over geld kunt praten, zonder dat zij bij de gemeente moeten binnenstappen.

Bij het laatste traject kwam het advies om cursussen aan medewerkers van kinderdagverblijven te geven. De jongeren die deze adviezen gaven volgen een opleiding om uiteindelijk bij een kinderdagverblijf te gaan werken. De cursus zou zich moeten richten op: wat moet je doen bij signalering van armoede bij kinderen. Zij (de jongeren) zagen tijdens hun stage een aantal kinderen op het kinderdagverblijf die te maken hebben met armoede, maar weten vervolgens niet wat ze hiermee moeten doen. Een cursus over signalering en wat je moet doen vind ik echt een heel waardevol advies.

“Als je een Speaking Minds traject als gemeente afneemt moet je niet verwachten: na Speaking Minds heb ik een kant en klaar product. Speaking Minds gaat over veel meer dan dat. Het gaat over jongeren maatschappelijk betrekken bij beleid.”

Bij wie ligt de verantwoordelijkheid om de adviezen verder uit te werken?

Als ik kijk naar het belang van de gemeente heeft het een meerwaarde om de jongeren die de adviezen bedenken mee te laten denken over; hoe voeren we het richting de praktijk uit. Het moet niet zo zijn dat een gemeente zegt: bedankt voor je advies, wij gaan hier nu verder mee. Nee, het is waardevol dat jongeren blijven meedenken en op hun advies een verdiepingsslag slaan. Door Speaking Minds lokaal uit te voeren, gaan we na een traject van 10 weken adviezen uitwerken een aantal weken met de jongeren ‘het veld in’. Jongeren gaan een verdiepingsslag slaan op hun advies, bezoeken lokale partners en gaan fysiek de wijk in. Dit wordt ook begeleid vanuit het onderwijs en de gemeente Heerlen en Kerkrade. Dit idee hebben wij als drie organisaties zelf bedacht en zijn we nu aan het uitvoeren.

Als je een Speaking Minds traject als gemeente afneemt moet je niet verwachten: na Speaking Minds heb ik een kant en klaar product. Speaking Minds gaat over veel meer dan dat. Het gaat ook over het jongeren maatschappelijk betrekken bij beleid.

Hebben jullie door Speaking Minds meer inzicht gekregen in wat jongeren die te maken hebben met armoede en schulden nodig hebben?

Zeker! Je leert bijvoorbeeld heel goed hoe jongeren omgaan met geld. Dat soort inzichten zijn heel waardevol. Ook denk je als gemeente snel; wij geven ouders sportspullen of de gemeente vergoedt de contributie zodat jongeren kunnen sporten, maar jongeren denken veel breder. Hoe kunnen kinderen en jongvolwassenen een leuke dag hebben zonder dat het geld kost? Die denkwijze leer je door met hen in gesprek te gaan. En ook: dat wat de gemeente bedenkt, hoe komt dat over bij hen?

Wat zijn de succesfactoren in de samenwerking; trainer lokaal – gemeente – onderwijsinstelling?

Overleg aan de voorkant, spreek verwachtingen uit en ga met elkaar een open gesprek aan over ieders belang. Daarnaast hadden wij regelmatig overleg om de lijntjes kort houden. Daarnaast: als je het logistiek voor de jongeren goed regelt dan betaalt dat zich terug tijdens het project op een positieve manier. Ik vind namelijk wel dat je de jongeren een plek in het gemeentehuis of bij een lokale partner moet bieden. Ze moeten uit het schoolgebouw. Ook de rol van een trainer is ontzettend belangrijk, dat is toch ook echt een succesfactor van Speaking Minds.

Als laatste vind ik het een voorwaarde voor een gemeente dat het project door het onderwijs gedragen wordt. Dat is ontzettend belangrijk en voor ons was dat een go om mee te doen. De gemeente bepaalt of het past in hun eigen agenda, maar het onderwijs moet er ook voor willen gaan. Dit gaat hand in hand. Als het onderwijs het niet draagt, past het niet in de maatschappelijke behoefte en misschien daarom dus ook niet in de agenda. De gemeente heeft beleidsdoelstellingen, waar iets wel of niet bij past, maar de behoefte die er ligt moet wel vervuld kunnen worden op de plek waar het gebeurt: het onderwijs!

OPROEP VOOR GEMEENTEN

Bent u nadat u dit bericht heeft gelezen geïnteresseerd geraakt in Speaking Minds? Neem dan contact op met Karin van Nuland, armoede- en schuldenadviseur van Stimulansz of met Marjolein Weidema, senior projectmedewerker van Speaking Minds bij Save the Children via [email protected]. Zij vertellen u graag meer over het project en bekijken samen met u wat de mogelijkheden zijn om Speaking Minds (lokaal) in uw gemeente uit te voeren.